I. Xây dựng một kế hoạch tổng thể về phát triển bộ sưu tập số Xây dựng mục tiêu Việc xây dựng thư viện số là nhằm đáp ứng năm (5) yêu cầu sau [1,13]: Societies – mãn nguyện nhu cầu thông báo Scenarios – Cung cấp dịch vụ thông báo Spaces – Hiển thị đa phương tiện Structures – Tổ chức cấu trúc thông báo Streams – Truyền đạt thông tin Có thể người bệnh quan tâm tài liệu : dịch vụ số hóa tài liệu 2 Xác định nguồn tin số hoá/cần số hoá: 2.1. Loại hình văn bản cần số hoá Văn bản & Tài liệu: Sách, tập san, bài viết, thưa, luận văn, … Âm thanh & Video: Bài nói chuyện, bài giảng, âm nhạc, phim ảnh, … thông báo địa lý: Hình ảnh, bản đồ, … thông báo sinh vật học: con người, động vật, thực vật, gen, … Hình ảnh & Đồ hoạ: Hình ảnh 2D, 3D, bản vẽ kỹ thuật, sơ đồ, … Phần mềm & dữ liệu: chương trình, hình mẫu (model), mô phỏng (simulation), vv… 2.2. Xác định các nguồn/kho tài liệu đã được máy tính hoá - Tài nguyên trong thư viện: tài liệu dạng truyền thống (sách, báo…), tài liệu đã được máy tính hoá (file âm thanh, file văn bản, các CSDL thư mục, các CSDL toàn văn (luận văn, luận án, hình ảnh…)… - Các hệ thống liên thông: thư viện khác, bảo tàng, trọng điểm thông báo, … Xem thêm : dịch vụ nhập liệu 3. Đánh giá cơ sở hạ tầng - Cơ sở hạ tầng CNTT: máy tính, máy chủ, hệ thống mạng và các hệ thống lưu trữ dữ liệu. Đánh giá khả năng có kho tài nguyên tại chỗ mang tính tụ tập cùng với các hệ thống thư viện liên thông mang tính phân tán. Việc tổ chức liên thông và giao diện sử dụng hiệu quả là nhu cầu chỉ có cổng thông báo có thể giải quyết được - Con người: kế hoạch đề nghị có bao nhiêu nguồn nhân lực tham dự, trong đó có bao nhiêu nhân viên cơ hữu có đủ trình độ có thể dự dự án ngay, bao nhiêu nhân viên bên ngoài có thể thuê theo sự vụ, bao nhiêu viên chức cần phải đào tạo để có thể thực hiện được công việc…?- Nguồn lực tài chính: xác định ngân sách và kế hoạch giải ngân sát với thực tiễn để bảo đảm tiến độ khai triển dự án/ kế hoạch đề ra. 4. Những yêu cầu về quản lý tài liệu số hoá Đối tượng là các chuỗi dữ liệu (thí dụ các biểu ghi thư tịch, các chuỗi hình ảnh) có cấu trúc (tỉ dụ Dublin Core hoặc video MPEG-7) kèm theo phương thức dùng (không chỉ thuần tuý biểu ghi hoặc nội dung văn bản) Đa tiếng nói (Việt, Anh, Pháp, …): Loại hình thông báo: toàn văn (full-text), tóm tắt, siêu dữ liệu Đa công cụ (multimedia): cấu trúc, chất lượng, trên dưới Cấu trúc dựa trên chuẩn XML: DC, MODS, MARC 21 XML, … Bộ sưu tập phân tán: Kleisli, CIMI, Z39.50, … tầm tổng quát: thu thập đa nguồn, chọn lọc tự động theo kinh nghiệm, kiêng kị đồng thời, hoà trộn kết quả Truy cập: Phân quyền, phân cấp, IPR, tính phí, bảo mật và cá nhân hoá Đối với tài liệu trên giấy: Đối với những tài liệu không nhận dạng quang (gọi tắt là OCR) là những tài liệu xuất bản bằng hình thức in roneo, đánh máy chữ và chất liệu giấy rất xấu thì dung lượng sản phẩm phải nhỏ nhưng vẫn giữ được độ sắc nét của chữ, hình ảnh trong tài liệu. Đối với tài liệu OCR (thường là những tài liệu in sau này có chất lượng tốt) thì sản phẩm phải có chức năng tầng toàn văn nội dung tài liệu (Searchable fulltext). Định dạng của sản phẩm đầu ra phong phú, bao gồm nhiều định dạng: doc, xls, txt, pdf… 5. Phần mềm quản lý thư viện số và mô hình thư viện số Phần mềm quản lý thư viện số là một phần chẳng thể thiếu để quản lý nguồn tài nguyên số nói riêng và quản lý khai khẩn thư viện số nói chung. hiện nay, có rất nhiều phần mềm quản lý thư viện số từ những phần mềm thương nghiệp của các công ty tin học như phần mềm thư viện số của Công ty CMC, Công ty Tinh Vân, Công ty lạc Việt…, cho đến các phần mềm mã nguồn mở như Dspace, Greenstone… Dưới đây là một mô hình thư viện số căn bản trên thế giới:Mô hình thư viện số căn bản Xem thêm : dịch vụ scan tài liệu uy tín 6. Vấn đề bản quyền tài liệu số hoá Vấn đề bản quyền là vấn đề rất quan trọng đối với các thư viện hiện. Theo Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam, những tài liệu dưới đây không được bảo hộ bản quyền:- Luật sở hữu trí não Việt Nam 2005; Chương I, Mục 1, Điều 15 “Các đối tượng không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả: 1. tin tưởng.# thời sự thuần tuý đưa tin. 2. Văn bản quy phi pháp luật, văn bản hành chính, văn bản khác thuộc lĩnh vực tư pháp và bản dịch chính thức của văn bản đó. 3. Quy trình, hệ thống, phương pháp hoạt động, khái niệm, nguyên lý, số liệu”- Luật sở hữu trí não Việt Nam 2005: Điều 27, khoản (a), (b) “…Tác phẩm không thuộc loại hình quy định tại điểm a khoản này có vận hạn bảo hộ là suốt thế cục tác giả và năm mươi năm tiếp theo năm tác giả chết; trong trường hợp tác phẩm có đồng tác giả thì hạn vận bảo hộ kết thúc vào năm thứ năm mươi sau năm đồng tác giả cuối cùng chết”Việc số hoá tài liệu cho thư viện số là không vi phạm bản quyền nếu: Tài liệu nằm ngoài bản quyền hoặc tài liệu được bảo hộ bản quyền nhưng số hoá để sử dụng với mục đích phi thương mại trong khuôn khổ hạn chế của thư viện, dài, viện nghiên cứu.Bản thân việc số hoá tài liệu không vi phạm bản quyền, việc vi phạm hay không phụ thuộc vào mục đích sử dụng (chẳng hạn dùng với mục đích thương mại làm ảnh hưởng đến ích lợi kinh tế của người nắm giữ bản quyền là vi phạm) và phạm vi sử dụng (tỉ dụ nếu phổ thông rộng rãi ra sức chúng, ngoài phạm vi thư viện là vi phạm).Việc download, phát tán tài liệu số hiện nay đang rất phổ quát ở Việt Nam đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi quyền của tác giả và các nhà xuất bản mà quốc gia cần có những quy chế quản lý và xử phạt để bảo hộ lợi quyền chính đáng của tác giả và nhà xuất bản.
