Quan niệm của Tây y và Đông y về chứng bệnh mất ngủ không chăm chỉ hoàn toàn giống nhau. Tây y thường coi mất ngủ là một hiện tượng của loại bệnh lý tâm thần suy nhược. Còn Đông y quan niệm, mất ngủ là chứng bệnh có nhiều hình dạng và đa phần rối loạn hoặc mất cân bằng trong hoạt động sinh lý của cơ thể, bao gồm cả tình trạng suy yếu của hệ tâm thần, đều có thể dẫn đến mất ngủ. cho nên, khi ngăn chặn loại bệnh mất ngủ, lương y Đông y luôn tuân thủ cách thức tiếp xúc tổng thể và tiến hành ngăn ngừa từng trường một theo cách thức biện chứng luận trị. Để áp dụng một vài loại Thức ăn và vị thuốc một mẹo có an toàn, trên lâm sàng nên căn cứ vào một số chứng trạng triệu chứng cụ thể, để xác định đúng loại hình chứng bệnh, trên cơ sở đó chọn lọc 1 vài phép chữa, Bài thuốc, Món ăn thích hợp. Phật thủ Xem thêm: bệnh gút và cách điều trị hiệu quả bằng đông y. Dưới đây là vài loại hình mất ngủ thường gặp: 1. Tâm tỳ lưỡng hư: Đây là loại hình căn bệnh thường hay gặp nhất. nguyên nhân thường do làm việc quá khó nhọc, mệt nhọc, hoặc lo buồn, suy nghĩ quá căng thẳng, khiến cho tạng tâm và tạng tỳ bị hư tổn, từ ấy mà sinh ra mất ngủ. - Chứng trạng biểu hiện: Mất ngủ hoặc khó ngủ, hay ngủ mê, dễ tỉnh, kèm theo một số triệu chứng khác như sắc mặt lười tươi hoặc đen sạm, tinh thần uể oải, hay quên, hồi hộp, trống ngực - tim đập dồn loạn nhịp từng cơn, ăn uống làm biếng ngon khoang miệng, người mỏi mệt, cơ bắp đau nhức, chất lưỡi nhợt, mạch tế nhược (nhỏ, yếu). - Phép chữa: Bổ tâm, kiện tỳ, an thần. • Thức ăn - Thực phẩm tiêu biểu: (1) Cháo táo nhân bạch truật: Toan táo nhân 10g, bạch truật 10g, gạo tẻ 50g; đem táo nhân và bạch truật sắc lấy nước, bỏ bã, cho gạo vào nấu thành cháo, thêm mắm muối gia vị cho vừa miệng; chia ra 2 lần ăn trong ngày; liên tục từng đợt 7-10 ngày (liệu trình 10 ngày). (2) Canh hạt sen giết mổ nạc: làm thịt lợn nạc 250g, hạt sen 50g; giết thịt lợn thái nhỏ xíu, cùng hạt sen nấu thành món canh; ăn trong bữa cơm hàng ngày, cách giải quyết 10 ngày. (3) Trà kiện tỳ an thần: Hoài sơn (củ mài, sao vàng) 12g, hạt sen (để cả tim, sao vàng) 12g, long nhãn 8g, lá dâu non 10g, lá vông 10g, táo nhân (sao đen) 6g; sắc nước uống trong ngày, phương án 10 ngày. • Trường hợp nặng, bắt buộc sử dụng bài "Quy tỳ thang", thành phần như sau: (4) Quy tỳ thang: Nhân sâm 12g, bạch truật 9g, phục linh 12g, cam thảo 6g, hoàng kỳ 20g, đương quy 12g, long nhãn nhục 15g, táo nhân 15g, viễn chí 6g, mộc hương 3g; sắc nước nước uống trong ngày, uống khi thuốc còn ấm, phương pháp 10 ngày. 2. Tâm thận bất giao: Đây cũng là loại hình mất ngủ rất lôi cuốn gặp. căn nguyên thường do làm việc, suy nghĩ quá căng thẳng, trí não quá mệt nhọc, tình chí u uất, ... Hoặc do cơ thể suy thiếu bởi vì gầy đau lâu ngày, sinh hoạt tình dục không chăm chỉ tiết chế, khiến cho "thận âm" bị hư tổn, thận dương thiên thịnh nhiễu động tâm thần, mà gây cần mất ngủ. Theo Đông y, để duy trì cân bằng Âm Dương trong luôn thể, "tâm hỏa" buộc phải giáng xuống và "thận thủy" cần thăng lên. Như vậy gọi là "Tâm thận tương giao" hay "Thủy hỏa ký tế". Khi cơ chế thăng giáng đó bị rối loạn, gọi là "Tâm thận bất giao", thì Âm Dương trong cơ thể bị mất cân bằng và thường thường dẫn đến mất ngủ. - Biểu hiện: Người bồn chồn, mất ngủ, trống ngực - tim đập dồn loạn nhịp từng cơn, hay quên; thường kèm theo đầu choáng mắt hoa, tai ù, mồ hôi trộm, họng khô, lưng gối đau mỏi, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi ít, mạch tế sác (nhỏ, nhanh). - Chứng trạng biểu hiện: Mất ngủ, khó đi vào giấc ngủ, ngủ mê nhiều, kèm theo một vài chứng trạng như buồn chán, dễ cáu giận, sợ hãi vô cớ, hay quên, đầu nặng, chóng mặt hoa mắt, tai ù, lưng gối đau mỏi, lòng bàn chân bàn tay nóng, miệng khô khát hoặc miệng lưỡi viêm loét, chất lưỡi đỏ, mạch nhỏ nhanh (tế sác). - Phép chữa: Thanh tâm an thần, giao thông tâm thận. • Thức ăn - Thực phẩm tiêu biểu: (1) Cháo hà thủ ô liên tâm: Hà thủ ô 15g, liên tử tâm 10g, gạo nếp 50g; đem hà thủ ô và tâm sen sắc lấy nước, bỏ bã, cho gạo vào nấu thành cháo, thêm mắm muối gia vị cho vừa miệng; chia ra 2 lần ăn trong ngày, hướng 10 ngày. (2) Trà bổ thận an thần: Đậu đen 20g, vừng đen 20g, lá vông bánh tẻ 12g, lá dâu non 12g, lạc tiên (dây và lá) 12g, thảo quyết minh (hạt muồng, sao cháy đen); sắc nước uống thay trà trong ngày, biện pháp 10 ngày. (3) Rượu ngũ vị tử: Ngũ vị tử 30g, rượu trắng 30-40 độ khoảng 500ml; ngũ vị tử rửa sạch đất cát, ngâm với rượu, sau một tháng có thể sử dụng; trong bữa cơm tối hoặc trước khi đi ngủ uống một chén con, phương pháp 20 ngày. • Trường hợp nặng nên dùng Món ăn kinh nghiệm: (4) Nghiệm phương: Hoàng liên 6g, nhục quế 3g, sinh địa 15g, tri dòng 12g, thiên môn đông 6g, mạch môn đông 6g, bá tử nhân 6g, toan táo nhân 8g, bạch thược 8g, a giao 8g; sắc nước uống trong ngày, cách giải quyết 10 ngày. 3. Đàm nhiệt nội nhiễu: nguyên cớ thường bởi vì tính năng của tỳ vị (chức năng hệ tiêu hóa) bị suy không đủ, các chất cặn bã ứ đọng lại (đàm tích), lâu ngày hóa thành "hỏa", gây nhiễu động thanh khiếu, mà gây bắt buộc mất ngủ. - Biểu hiện: Mất ngủ hoặc khó ngủ, kèm theo các chứng trạng như hay hốt hoảng vô cớ, ngủ mê nhiều, dễ thức giấc, đầu nặng, mắt hoa, vùng thượng vị khó chịu, đau tức hai bên sườn, mồm đắng, rêu lưỡi vàng nhờn, mạch hoạt sác (trơn, nhanh). - Phép chữa: thanh lọc cơ thể, hóa đàm, an thần. • Thức ăn - Thực phẩm tiêu biểu: (1) Cháo vỏ quít ý dĩ: Vỏ quít lâu ngày (trần bì) 250g, hạt ý dĩ 300g; hai thứ đem rửa sạch, phơi khô hoặc sấy khô, nhất trí bột mịn, trộn đều; cho vào lọ nút kín vận dụng dần; hàng ngày vận dụng 50g gạo tẻ nấu cháo, cháo chín cho 15-20g bột thuốc vào trộn đều; chia ra ăn trong ngày, biện pháp 7-10 ngày. (2) Trà trạch tả: Trạch tả 15g, chè búp 3g, trước tiên sắc trạch tả 20 phút, chắt lấy nước, sử dụng nước sắc đấy hãm trà búp, uống 3-4 lần uống trong ngày, hướng 7-10 ngày. • Trường hợp nặng bắt buộc sử dụng Dinh dưỡng "Ôn đởm thang gia hoàng liên, chi tử", hoặc vận dụng nghiệm phương (bài thuốc kinh nghiệm) thành phần gồm: (3) Nghiệm phương: Hạt sen (để cả tâm) 20g, táo nhân (sao đen) 8g, trần so bì 8g, hương phụ (củ gấu) 12g, hạt củ cải 8g, chi tử (dành dành) 10g, hạn liên thảo (cỏ nhọ nồi) 10g, cam thảo 6g; sắc nước uống mỗi ngày 1 thang, theo từng thủ pháp 7-10 ngày. 4. Can khí uất kết: Thường gặp ở một số người tinh thần suy nghĩ không thông, yêu thương không chăm chỉ như ý, hoặc nên chịu 1 số sức ép béo về mặt tinh thần. Biểu hiện: Mất ngủ, tinh thần u uất, tính tình, tâm trạng không ổn định, hay thở dài, ngực sườn đầy tức hoặc vùng bụng dưới trướng đau, hoặc có cảm giác như có dị vật mắc ở cổ họng khạc không chăm chỉ ra nuốt lười xuống (Đông gọi là "mai hạch khí"). bệnh tình tăng giảm tùy theo áp lực về tinh thần và tâm trạng, tình cảm; rêu lưỡi trắng mỏng; mạch huyền (căng). Nữ giới trước kỳ kinh bệnh thêm trầm trọng. Phép chữa: Sơ can lý khí, giải uất, an thần. • Thức ăn - Thực phẩm tiêu biểu: (1) Trà phật thủ: vận dụng phật thủ 15-20g tươi hoặc 8-10g khô, rửa sạch, thái vụn, hãm với nước sôi trong bình kín; chia ra uống thay trà trong ngày, khi uống có thể thêm chút đường phèn; liên tục 7-10 ngày (1 liệu trình). (2) Canh phật thủ: vận dụng phật thủ, lòng lợn (dùng đoạn ruột non 30-40 phân, làm sạch, bỏ tạp chất); nấu canh, ăn trong bữa cơm chiều; liên tục 7-10 ngày. (3) Trà phật thủ bại tương: áp dụng phật thủ khô 9g, bại tương thảo 6gl sắc nước lấy nước, pha thêm chút đường, tạo thành 3 phần uống trong ngày, liên tục trong 7-10 ngày. "Bại tương thảo" còn gọi là "cỏ bồng" tên khoa học là Patrinia vilossa Juss, thường thấy mọc ở các trảng cỏ vùng Lạng Sơn nước ta. • Trường hợp nặng phải vận dụng Thực phẩm "Sài tài liệu can tán gia giảm" thành phần gồm: (4) Sài tài liệu can tán gia giảm: Sài đại dương 10g, chỉ thực 10g, bạch thược 15g, xuyên sườn 8g, hương phụ 12g, phục linh 10g, toan táo nhân 8g, sơn chi 8g, cam thảo 10g; sắc nước uống trong ngày, liên tục từng đợt 7-10 ngày. Xêm thêm: bênh gút ở người trẻ tuổi là như thế nào?
